Εργαστήριο Βιβλικών Σπουδών

Δελτίο Τύπου:

     

Το Κέντρο Αποστόλου Παύλου του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του για την προώθηση και καλλιέργεια των Παύλειων σπουδών, σε συνεργασία με το θεματικό ερευνητικό δίκτυο Κ.Ε.Ε.Π. του Τμήματος και με την υποστήριξη της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, διοργανώνει διεθνές επιστημονικό συνέδριο με θέμα:
«ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ, ΘΕΣΜΟΙ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΕΝ ΧΡΙΣΤΩι»
Το συνέδριο θα διεξαχθεί την Τρίτη 12 Μαΐου και την Τετάρτη 13 Μαϊου 2015 στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ.

Σκοπός του συνεδρίου είναι η έρευνα και η μελέτη του τρόπου με τον οποίο ο απόστολος Παύλος, και ευρύτερα οι πρώτες Παύλειες χριστιανικές κοινότητες, αντιμετώπισαν και διαλέχθηκαν με την πολυθρησκειακή και πολυπολιτισμική κοινωνία της εποχής τους. Στόχος του συνεδρίου είναι η εμβάθυνση και η ανάδειξη της θεολογικής σκέψης και της κοινωνικής πρακτικής, που η αποστολική παράδοση κληροδοτεί σ’ εμάς σήμερα για παρόμοια θέματα.
Το ευαγγέλιο συναντήθηκε με τον αρχαίο κόσμο μέσα στην πολυποίκιλη οικουμένη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και επέτυχε με τον πιο ειρηνικό τρόπο την υπέρβαση των διαφορών και των διακρίσεων μέσα στους κόλπους της πρώτης εκκλησίας. Το θαυμαστό είναι ότι αυτή η συνάντηση και η υπέρβαση εν Χριστώ συνεχίζεται μέσα στη ζωή των Χριστιανών, και, ιδιαίτερα σήμερα, αποτελεί πρόκληση εμβάθυνσης και μάθησης για τον σύγχρονο άνθρωπο που προβληματίζεται και ταλαιπωρείται από τις μεγάλες αντιθέσεις και αντιπαραθέσεις της εποχής μας.
Οι εισηγήσεις θα εστιάσουν σε πολλαπλές προσεγγίσεις των μαρτυριών για το έργο του αποστόλου Παύλου στον προκείμενο τομέα, όπως: ερμηνεία των Παύλειων κειμένων μέσα στην περιβάλλουσα συνάφειά τους, εξέταση της ερμηνευτικής τους πρόσληψης από την πατερική και εκκλησιαστική παράδοση, ερμηνεία της θεολογικής τους αποτύπωσης σε λειτουργικά και νομοκανονικά κείμενα, επανερμηνεία των Παύλειων κειμένων μέσα στα σύγχρονα κοινωνικά συμφραζόμενα.

Προσκεκλημένοι εισηγητές:
Daniel Gerber, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Denis Fricker, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Anne Pénicaud, Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λυών
Nathalie Siffer, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Vasile Mihoc, Πανεπιστήμιο του Σιμπίου Ρουμανίας

ΟΜΙΛΗΤΕΣ:

1. ΧΡΗΣΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
2. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΣΚΡΕΤΤΑΣ-ΠΛΕΞΙΔΑΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
3. ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
4. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΠΑΣΣΑΚΟΣ, Ανωτάτη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθηνών
5. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΚΡΑΛΙΔΗΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
6. ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΔΑΦΝΗ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
7. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΚΟΥΚΟΥΣΑΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
8. ΠΕΤΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
9. DENIS FRICKER, Faculté de Théologie Catholique, Université de Strasbourg
10. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΩΤΣΙΟΠΟΥΛΟΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
11. DANIEL GERBER, Faculté de Théologie Catholique, Université de Strasbourg
12. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΣΑΛΑΜΠΟΥΝΗ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
13. VASILE MIHOC, University “Luvian Blaga” of Sibiu, Romania
14. π. ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΙΩΤΗΣ-ΒΛΑΧΑΒΑΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
15. ΣΟΥΛΤΑΝΑ ΛΑΜΠΡΟΥ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
16. ΑΝΝΑ ΚΑΡΑΜΑΝΙΔΟΥ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
17. ANNE PENICAUD – π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚΗΣ, Université Catholique de Lyon
18. NATHALIE SIFFER, Faculté de Théologie Catholique, Université de Strasbourg
19. ΜΟΣΧΟΣ ΓΚΟΥΤΖΙΟΥΔΗΣ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Παρουσίαση του Συνεδρίου:

Το Τμήμα Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, με πρωτοβουλία του Κέντρου Αποστόλου Παύλου του Τμήματος, στις 12-13 Μαΐου 2015, διοργάνωσε το Β΄ Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για τον απόστολο Παύλο με τίτλο «Θρησκείες, θεσμοί, πολιτισμοί μέσα στο έργο του αποστόλου Παύλου. Συνάντηση και υπέρβαση εν Χριστώ». Το συνέδριο χρηματοδοτήθηκε από την Επιτροπή Ερευνών του Α.Π.Θ. και ήταν υπό την αιγίδα της Κοσμητείας της Θεολογικής Σχολής και της Ι. Μ. Θεσσαλονίκης, που προσέφεραν τους συνεδριακούς τους χώρους.

Σκοπός του συνεδρίου ήταν η έρευνα και η μελέτη του τρόπου με τον οποίο ο απόστολος Παύλος, και ευρύτερα οι πρώτες Παύλειες χριστιανικές κοινότητες, αντιμετώπισαν και διαλέχθηκαν με την πολυθρησκειακή και πολυπολιτισμική κοινωνία της εποχής τους. Στόχος του συνεδρίου ήταν η εμβάθυνση και η ανάδειξη της θεολογικής σκέψης και της κοινωνικής πρακτικής, που η αποστολική παράδοση της Εκκλησίας κληροδοτεί σ’ εμάς σήμερα για παρόμοια θέματα.

Μέσα σε δύο ημέρες και σε έξι πυκνές συνεδρίες με συγκεκριμένη θεματική η καθεμία, είκοσι σύνεδροι, έξι από Πανεπιστήμια του εξωτερικού και δέκα τέσσερις από Α.Ε.Ι. του εσωτερικού κατέθεσαν την έρευνα και τις θέσεις τους για το θέμα του συνεδρίου, το οποίο καλύφθηκε πολύπλευρα και εξειδικευμένα. Οι εισηγήσεις συνεισέφεραν στις εξής θεματικές: α) Εμείς και οι άλλοι κατά τα Παύλεια κείμενα, β) Αντιμετωπίζοντας τις θρησκείες του κόσμου, γ) Υπερβαίνοντας κοινωνικά προβλήματα, δ) Ταυτότητα και ενσωμάτωση εν Χριστώ, ε) Η ποιμαντική της συνύπαρξης, στ) Πολιτισμικές προσεγγίσεις του Παύλειου λόγου. Εξετάσθηκαν ζητήματα με βάση τις σύγχρονες θεωρίες περί κοινωνικής ταυτότητας, αλλά και με αναφορά στις πατερικές ερμηνείες για κείμενα του αποστόλου που αφορούν στις κοινωνικές διακρίσεις και διαφορές, όπως εθνικοί και Ιουδαίοι, γυναίκες και άνδρες, πλούσιοι και φτωχοί.

Ο Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Άνθιμος, ο Πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Περικλής Μήτκας, ο Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. κ. Μιλτιάδης Κωνσταντίνου και ο Πρόεδρος του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας κ. Θεόδωρος Γιάγκου άνοιξαν με τους χαιρετισμούς τους τις εργασίες του συνεδρίου, και επεσήμαναν αφενός την επικαιρότητα του θέματος και αφετέρου τη σπουδαιότητα του μηνύματος του αποστόλου Παύλου για την εποχή μας και για τον κόσμο μας.

Στην εναρκτήρια εισήγησή του ο καθηγητής κ. Χρήστος Οικονόμου με θέμα «Συμβολή της Παύλειας θεολογίας στον πολιτισμό» ανέπτυξε τη διδασκαλία του αποστόλου Παύλου για τον άνθρωπο της αμαρτίας και τον άνθρωπο της χάριτος. Με αναφορές στις επιστολές του αποστόλου, κυρίως στην προς Ρωμαίους Επιστολή, έδειξε ποιές είναι οι ρίζες της βαρβαρότητας κατά τον Παύλο ­– η πτώση και η διαφθορά του ανθρωπίνου γένους – και ποιές είναι οι όψεις του ανακαινισμού της ανθρωπότητας και του αληθινού πολιτισμού της.

Η πρώτη συνεδρία, με πρόεδρο τον Πρόεδρο του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας κ. Θεόδωρο Γιάγκου, ερεύνησε το θέμα «Εμείς και οι άλλοι κατά τα Παύλεια κείμενα», και εξέτασε τις θέσεις του αποστόλου για τις κοινωνικές σχέσεις. Ο αναπληρωτής καθηγητής π. Νικόδημος Σκρέττας-Πλεξίδας, με το θέμα του «Η λογική λατρεία κατά την Παύλεια θεολογία» παρουσίασε τον απόστολο Παύλο ως τον νοηματοδότη της λογικής λατρείας του Θεού, η οποία με την αναφορά της στον Χριστό νέκρωσε την ιουδαϊκή τυπολατρία και την ειδωλολατρική δεισιδαιμονία. Νόμιμες ιουδαϊκές ή φαινομενικές, εξωτερικών χαρακτηριστικών, επήρειες υπήρξαν επί της χριστιανικής λατρείας, αλλά αυτές αναχωνεύθηκαν πλήρως και εκχριστιανίσθηκαν σταδιακά στην ιστορική πορεία της εξέλιξής της. Κύριο γνώρισμα της λογικής λατρείας, κατά τον απόστολο, είναι η προσευχή, η οποία ως αίτημα αδιάλειπτης κοινωνίας των πιστών με τον λατρευόμενο Κύριο υπήρξε  το θεμέλιο της ενότητας του σώματος του Χριστού, που συγκροτείται ευχαριστιακά και είναι η Εκκλησία.
Η αναπληρώτρια καθηγήτρια και διευθύντρια του Κέντρου Αποστόλου Παύλου κ. Κυριακούλα Παπαδημητρίου επεσήμανε τις λέξεις και τις έννοιες που συνιστούν «Το λεξιλόγιο της ετερότητας στον απόστολο Παύλο» και με βάση τη σύγχρονη θεωρία της ταυτότητας ανέλυσε τους τρόπους με τους οποίους ο απόστολος δημιουργεί δεσμούς ενότητας αλλά και όρους διάκρισης των πιστών από τις άλλες κοινωνικές ομάδες. Από αυτή την ανάλυση, προκύπτει  ότι ο απόστολος δεν ενδιαφέρεται να καταργήσει το καθεστώς των ετεροτήτων, αλλά την εχθρότητα και αντιπαλότητα που δημιουργείται μεταξύ τους. Η πρόταση του αποστόλου Παύλου για μία αρμονική κοινωνία των ετεροτήτων είναι η δικαιοσύνη, η συμφιλίωση και η αγάπη, όχι όμως ως αφηρημένες, ηθικές αρετές του ατόμου αλλά ως συλλογικά βιώματα που πραγματώνονται μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα και καθορίζονται από τη σχέση των μελών της κοινότητας με τον Χριστό.
Ο επίκουρος καθηγητής της Ανωτάτης Εκκλησιαστικής Ακαδημίας Αθηνών κ. Δημήτριος Πασσάκος, στην εισήγησή του με θέμα «Αντιστροφή των ρόλων: η Παύλεια οδός για τη μεταμόρφωση των κοινωνικών σχέσεων», αναγνώρισε το κοινωνιολογικό μοντέλο της αντιστροφής των ρόλων στην πρακτική του Παύλου για τη μεταμόρφωση των σχέσεων μέσα στις εκκλησιαστικές κοινότητες. Το όραμα του αποστόλου δεν είναι μια επαναστατική κατάργηση των διακρίσεων μέσα στις εκκλησίες που ίδρυσε, αλλά μια εθελοντική παραίτηση από τα δικαιώματα που συνεπάγεται μια κοινωνική θέση. Αυτή η πρακτική μοιάζει αρκετά με το παραπάνω μοντέλο, που εξηγεί τον τρόπο δομής και μέθεξης των διαφόρων ετεροτήτων μέσα σε ένα κοινό σώμα, στο οποίο τα μέλη εντάσσονται με τον τύπο των διαβατηρίων τελετών. Ως διαβατήριες τελετές θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, το βάπτισμα, η θεία ευχαριστία, η εσχατολογική συναίσθηση, η ιδιότητα του πιστού, και να υποστηρίξουν τον αντι-δομικό χαρακτήρα της χριστιανικής πίστης.

Η δεύτερη συνεδρία, με  πρόεδρο τον καθηγητή Χρήστο Οικονόμου και με θέμα «Αντιμετωπίζοντας τις θρησκείες του κόσμου», ασχολήθηκε με τον θρησκευτικό περίγυρο των Παύλειων κειμένων. Τις «Ελληνορρωμαϊκές παγανιστικές λατρείες και αντιλήψεις της εποχής του αποστόλου Παύλου» παρουσίασε πανοραμικά ο επίκουρος καθηγητής Απόστολος Κραλίδης, με ιδιαίτερες αναφορές στην αυτοκρατορική λατρεία.
«Ο Παύλος και η Μετάφραση των Εβδομήκοντα» ήταν ο τίτλος της εισήγησης της επίκουρης καθηγήτριας κ. Ευαγγελίας Δάφνη, η οποία εξέτασε το γλωσσικό και θεολογικό υπόβαθρο του Παύλου σε σχέση με το κείμενο των Εβδομήκοντα. Το κείμενο της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα ενσωματώνεται στα περισσότερα Παύλεια κείμενα και μαζί μ’ αυτό ο ιουδαϊκός τρόπος σκέψης, ο οποίος όμως μεταμορφώνεται με τη θεολογική σκέψη του αποστόλου.
Ο καθηγητής Βασίλειος Κουκουσάς μίλησε για την «Αναφορά Παύλειων θέσεων σε βυζαντινούς εκκλησιαστικούς ιστορικούς» των πρώτων χριστιανικών αιώνων, και αναφέρθηκε συγκεκριμένα σε κείμενα του Ευσεβίου, του Σωκράτη και του Σωζομενού, οι οποίοι συζήτησαν κυρίως την αυθεντικότητα των επιστολών του με βάση τα εκκλησιαστικά προβλήματα των καιρών.

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας η τρίτη συνεδρία έγινε στο αμφιθέατρο Δ της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. με πρόεδρο τον καθηγητή κ. Κωνσταντίνο Χρήστου και με θέμα «Υπερβαίνοντας κοινωνικά προβλήματα». Οι εισηγητές αναφέρθηκαν σε ζητήματα κοινωνικών διακρίσεων και αναλύθηκαν θέσεις του αποστόλου σε κοινωνικά προβλήματα του καιρού του. Ο ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας Πέτρος Βασιλειάδης, στην εισήγησή του «Ο απόστολος Παύλος για την ομοφυλοφιλία και τη σχέση της με το θρησκευτικό του περιβάλλον», εξήγησε ότι ο απόστολος καταδικάζει την ομοφυλοφιλική πράξη, και όχι την τάση, ως μία εχθρική εσκεμμένη ενέργεια κατά του Θεού. Τα κύρια επιχειρήματά του είναι α) ότι η ομοφυλοφιλία ήταν κοινή συμπεριφορά των εθνικών που λάτρευαν τη δημιουργία και όχι τον Δημιουργό, και β) ότι η ομοφυλοφιλία ήταν ενάντια στη θεία τάξη. Αυτή η θέση πρέπει να ερμηνευθεί θεολογικά με βάση την εσχατολογική φύση της Εκκλησίας, τη συνολική Παύλεια (και βυζαντινή) στάση της «κοινωνικής ενσωμάτωσης» και με τη φιλάνθρωπη πρακτική της εκκλησιαστικής-κανονικής παράδοσης.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Denis Fricker παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο ο απόστολος Παύλος στο Α΄ Κορ. 7,10 ερμήνευσε την απαγόρευση του διαζυγίου, που παρουσιάζεται σαφώς ως εντολή του Κυρίου και εντοπίζεται σε τέσσερα χωρία των συνοπτικών: Μθ 5,31-32· Μθ 19,3-9· Μρ 10,2-12· Λκ 16,18. Ύστερα από μία συγκριτική εξέταση των συνοπτικών παραδόσεων και της Παύλειας παράδοσης, φαίνεται ότι η μαρτυρία του Παύλου, που είναι και η αρχαιότερη, ανάγεται σε λόγιο του ιστορικού Ιησού, το οποίο ο απόστολος χρησιμοποιεί με διπλή παραλλαγή: και ως απαγόρευση του διαζυγίου, για την εξιδανίκευση του γάμου, και ως απαγόρευση νέου γάμου, υπέρ του ιδεώδους της αγαμίας.
Ο επίκουρος καθηγητής κ. Κωνσταντίνος Κωτσιόπουλος, στην εισήγησή του με θέμα «Ο Παύλειος διάλογος με την ετερότητα. Σύγχρονες προεκτάσεις», επεσήμανε ότι ο απόστολος Παύλος διαλέγεται με την ετερότητα και ζητά την υπέρβαση των φυλετικών, κοινωνικών και εθνικών διακρίσεων. Για τον λόγο αυτό τονίζει ότι το ανθρώπινο πρόσωπο, ως εικόνα του Θεού, είναι απολύτως σεβαστό, αλλά οι αιρετικές και παραβατικές παρεκκλίσεις από την εν Χριστώ αλήθεια δεν δικαιώνονται. Αναγνωρίζει το φυσικό δίκαιο, αλλά ταυτόχρονα υπογραμμίζει ότι η  χάρη του Θεού υπερβαίνει τόσο το φυσικό δίκαιο των εθνικών όσο και τον Μωσαϊκό νόμο των Ιουδαίων.

Το ζήτημα που απασχόλησε την τέταρτη συνεδρία, με πρόεδρο τον αναπληρωτή καθηγητή π. Χρήστο Φιλιώτη-Βλαχάβα, ήταν «Ταυτότητα και ενσωμάτωση εν Χριστώ». Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Daniel Gerber, στην εισήγησή του με θέμα «La construction de l’ identité en Christ dans une ville gréco-romaine d’  après la première lettre de Paul acx Corinthiens» υποστήριξε ότι για τον απόστολο  το να υπάρχει κάποιος «ἐν Χριστῷ» αποτελεί μία ολοκληρωμένη ταυτότητα, ή τουλάχιστον ένα εξέχον χαρακτηριστικό ταυτότητας, και ότι  η εν Χριστώ ταυτότητα είναι κοινή για όλους όσους έχουν βαπτιστεί εν Πνεύματι. Πρόκειται για την έννοια της προεξέχουσας ταυτότητας, η οποία, χωρίς να αγνοεί τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθενός, τα τοποθετεί σε δευτερεύουσα μοίρα και ισχυροποιεί τους κοινούς δεσμούς των μελών της κοινότητας. Με αυτό το κριτήριο, ο Παύλος επιχειρηματολογεί στην Α΄ προς Κορινθίους για την κατασκευή της ταυτότητας εν Χριστώ μέσω μιας βαθιάς αλλαγής της νοοτροπίας των πιστών και της δημιουργίας ενός νέου ήθους, το οποίο επιφέρει κατ’ ανάγκην μία πραγματική ρήξη με ορισμένες κοινωνικές συμπεριφορές και αξίες, που θεωρούνταν εύλογες στον ελληνορωμαϊκό κόσμο .
Το θέμα της ταυτότητας του αποστόλου Παύλου απασχόλησε την επίκουρη καθηγήτρια κ. Αικατερίνη Τσαλαμπούνη στην εισήγησή της «Η ιουδαϊκή ταυτότητα του Παύλου: υβριδικότητα και αμφισημία», με αναφορά στις σύγχρονες θεωρίες περί ταυτότητας και στις νεότερες θεολογικές προσεγγίσεις του Παύλου. Με βάση τα στοιχεία της εθνικής ταυτότητας ανιχνεύθηκε η ιουδαϊκή ταυτότητα του αποστόλου, η οποία εμφανίζεται με διάφορους τρόπους μέσα στα κείμενά του. Η ιουδαϊκή ταυτότητα του Παύλου υιοθέτησε επιπλέον στοιχεία ταυτότητας από το ελληνορρωμαϊκό περιβάλλον και όλα αυτά, μέσα στον χώρο της εν Χριστώ καινής κτίσης, αλληλοπεριχωρήθηκαν, χωρίς το ένα να υποτάσσει το άλλο. Η εισηγήτρια υποστήριξε ότι η ταυτότητα του Παύλου μπορεί, επομένως, να χαρακτηρισθεί πολλαπλή, κατά το ότι τροποποιείται κατά περίσταση, και υβριδική, κατά το ότι δεν είναι αμιγώς ιουδαϊκή ή ελληνορρωμαϊκή ή έστω χριστιανική.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σιμπίου της Ρουμανίας π. Βασίλειος Mihoc, στην εισήγησή του με θέμα «The ‘salvation’ of Paul in the ‘new perspective’ on Pauline soteriology and the ancient orthodox perspective», συζήτησε το ζήτημα του αντι-ιουδαϊσμού της αρχαίας Εκκλησίας, που επικαλούνταν κείμενα του αποστόλου Παύλου. Παρόλο που τα πρώτα χριστιανικά κείμενα συνδιαλέγονται με τους Ιουδαίους, από τον 4^ο αι. και εξής οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς γίνονται εχθρικοί προς αυτούς και τους πολεμούν, επικαλούμενοι μεμονωμένες θέσεις του αποστόλου. Ο γνωστικισμός, επίσης, παρερμηνεύει τον Παύλο και τον χρησιμοποιεί για την υποστήριξη της αντι-ιουδαϊκής στάσης του. Από αυτή την  ‘υποδούλωση’ του Παύλου τον σώζει η λεγόμενη ‘νέα προοπτική’, η οποία αναδεικνύει τη συμπάθεια και το ενδιαφέρον του αποστόλου για τους συμπατριώτες του.

Η πέμπτη συνεδρία, με πρόεδρο τον καθηγητή και διευθυντή του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών κ. Συμεών Πασχαλίδη, είχε θέμα «Η ποιμαντική της συνύπαρξης» και ασχολήθηκε με την ερμηνεία των χωρίων από πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς, που αντιμετώπιζαν ποιμαντικά ζητήματα σχετικά με διάφορες διακρίσεις της εποχής τους. «Το χωρίο Ρωμ. 5, 12 ‘ἐφ’ ᾧ πάντες ἥμαρτον’ και η διαμόρφωση του πολιτισμού στον Μεσαίωνα κατά τον Γάλλο ακαδημαϊκό Jean Delumeau», εξέτασε ο αναπληρωτής καθηγητής π. Χρήστος Φιλιώτης, ο οποίος επεσήμανε ότι η δυτική θεολογική προσέγγιση του προπατορικού αμαρτήματος απετέλεσε κεντρικό σημείο του πολιτισμού της Δύσης, που επηρέασε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις του. Η Αυγουστίνεια αντίληψη για το προπατορικό αμάρτημα βύθισε τη Δύση σε μία κατάσταση απαισιοδοξίας και απαξίωσης του ανθρώπου, με έναν γενικευμένο φόβο στους ανθρώπους για τον ίδιο τους τον εαυτό. Ο Delumeau θεωρεί ότι πρόκειται για μία λανθασμένη ερμηνεία του χωρίου Ρωμ. 3, 12 και αναζητά σε Έλληνες πατέρες της Εκκλησίας μία άλλη ερμηνευτική πρόταση, σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχει κληρονομική αμαρτία, αλλά μία κληρονόμηση απευθείας της φθοράς και του θανάτου.
Στην εισήγησή της η επίκουρη καθηγήτρια κ. Σουλτάνα Λάμπρου, με θέμα «Η κατάργηση των φυλετικών, γενετικών και πολιτιστικών διακρίσεων στον απόστολο Παύλο. Ενδεικτική πατερική προσέγγιση», εστιάζοντας στο Γαλ. 3, 28 παρέθεσε τις πατερικές ερμηνείες για τη θέση του αποστόλου. Σύμφωνα με αυτές, η βάση του αποστόλου Παύλου είναι χριστοκεντρική, και κριτήριο υπέρβασης και κατάλυσης των κάθε είδους διακρίσεων και της μεταβολής των σχέσεων των ανθρώπων είναι η μεταστοιχείωση του κόσμου σε Εκκλησία Χριστού. Τόνισε ότι η κατάργηση κάθε «συστήματος διαχωρισμού» επετεύχθη από τον Παύλο, όταν έθεσε με σαφήνεια τις κοινωνικές δομές μιας διαφορετικής κοινωνίας, της χριστιανικής. Έτσι στην πατερική γραμματεία η διαφοροποίηση καθορίζεται από την αποδοχή ή μη του λυτρωτικού Ευαγγελίου του Χριστού και του εν Χριστώ βίου, και οποιαδήποτε διάκριση δεν έχει εθνοφυλετικές ή άλλου είδους διαστάσεις παρά μόνο σωτηριολογικές. Η εισηγήτρια επεσήμανε, επίσης, και παρουσίασε πώς στη χριστιανική γραμματεία το φαινόμενο της κάθε είδους διάκρισης αντιμετωπίζεται ποιμαντικά στα έργα των Πατέρων και εκκλησιαστικών συγγραφέων, θεωρείται συνάμα από μία διαφορετική οπτική και προσεγγίζεται πνευματικά.
Η επίκουρη καθηγήτρια κ. Άννα Καραμανίδου ανέπτυξε το θέμα «Παύλειες αναφορές σε ‘Κατά Ἰουδαίων’ έργα της περιόδου της Τουρκοκρατίας». Διευκρίνισε ότι η γραμματεία αυτή δεν έχει φυλετικούς αλλά σωτηριολογικούς στόχους και εξέτασε αντιπροσωπευτικά τα έργα δύο συγγραφέων της εποχής, του Γενναδίου Σχολαρίου και του Μελετίου Πηγά. Ο Γεννάδιος Σχολάριος προβάλλει τη θέση του αποστόλου για την πνευματική επιστροφή των Ιουδαίων δια της μετανοίας, καθώς και για το νέο νόημα που δόθηκε εν Χριστώ στις νομικές διατάξεις. Ο Μελέτιος Πηγάς επιδιώκει να γεφυρώσει την απόσταση Ιουδαίων-Χριστιανών με αποδεκτές προτάσεις. Δεν ονοματίζει τις καινοδιαθηκικές αναφορές του, αλλά υπαινίσσεται ειδικά την προς Εβραίους Επιστολή, την προς Εφεσίους και την προς Κολοσσαείς.

Στην τελευταία, έκτη συνεδρία, με πρόεδρο τον Αθανάσιο Παπαρνάκη, παρουσιάστηκαν «Πολιτισμικές προσεγγίσεις του Παύλειου λόγου». Η καθηγήτρια της Σημειωτικής στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λυών κ. Anne Penicaud, και ο υποψήφιος διδάκτορας π. Γεώργιος Βασιλάκης είχαν μία διεπιστημονική προσέγγιση στην εισήγησή τους με τίτλο «Διαβάζοντας τον Παύλο εν λόγω», για τη χρήση της Σημειωτικής στην κατανόηση των Παύλειων Επιστολών. Επειδή οι λέξεις του 1ου αι. έχουν γίνει πια ξένες, η Σημειωτική της Εκφοράς προτείνει μία διαδρομή ανάγνωσης που επιστρέφει στα κείμενα τον λόγο, επιτρέποντας έτσι μια διιστορική, διαπολιτισμική και διακοινωνική επικαιροποίηση. Μέσα από μία σημειωτική ανάγνωση της εισαγωγής της Προς Φιλιππησίους Επιστολής, αναδείχθηκε η ύπαρξη βαθύτερων δομών στο λόγο και μια αρχιτεκτονική που έχει την δυνατότητα να παράγει νόημα αλλά και τελικά να προτείνει ένα διαφορετικό παράδειγμα.

Με την εισήγησή της «Η σημασία της λ. παρρησία στις Παύλειες επιστολές», η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου Nathalie Sieffer παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο ο απόστολος έκανε χρήση των πολιτισμικών προϊόντων της εποχής του στον λόγο του, με παράδειγμα τη χρήση της λέξης παρρησία. Πρόκειται για μία καθαρά ελληνική έννοια, η οποία πέρασε στη χριστιανική παράδοση από τον Παύλο και η οποία σημαίνει ελευθερία του λόγου, ειλικρίνεια, ειδικά μεταξύ των φίλων, βεβαιότητα και τόλμη, ιδιαίτερα στο κήρυγμα του ευαγγελίου. Η διαφορά με την αρχαιοελληνική χρήση είναι ότι η παρρησία δεν αναφέρεται σε φιλοσοφική ή κοινωνική συνάφεια, αλλά συνδέεται με το πρόσωπο του Χριστού, είναι «εν Χριστώ», προέρχεται από τον Θεό, χαρακτηρίζει το αποστολικό κήρυγμα και περιγράφει τις σχέσεις μεταξύ των πιστών.
«Στα βήματα του αποστόλου Παύλου: ακολουθώντας τα ‘αρχαιολογικά’ ίχνη της δράσης του στη Μακεδονία», μας οδήγησε ο επίκουρος καθηγητής κ. Μόσχος Γκουτζιούδης. Εξερευνώντας τους αρχαιολογικούς χώρους και τα αρχαιολογικά μουσεία των πόλεων όπου έδρασε ο Παύλος, διαπιστώνεται ότι υπάρχει πληθώρα λαθών στους τουριστικούς χάρτες για τη δράση του αποστόλου. Με την εισήγηση επιχειρείται να διαλυθεί η σύγχυση που υπάρχει μεταξύ των μαρτυριών της ρωμαϊκής και της βυζαντινής εποχής, όπως και η σύγχυση μεταξύ του τί είναι αρχαιολογική μαρτυρία και τί μεταγενέστερη χριστιανική παράδοση.

Το συνέδριο παρακολούθησαν μεταπτυχιακοί φοιτητές της Θεολογικής Σχολής, συνάδελφοι καθηγητές                 
Πανεπιστημίου, θεολόγοι της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και σχολικοί σύμβουλοι, ιερείς αλλά και άλλοι ενδιαφερόμενοι, ενώ καλύφθηκε και από τα Μ.Μ.Ε., ηλεκτρονικά και έντυπα. Η μεγάλη συμμετοχή και οι ουσιώδεις συζητήσεις που ακολούθησαν τις ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες εισηγήσεις των ομιλητών διαμόρφωσαν μία ζωντανή επιστημονική εκδήλωση, από εκείνες που συζευγνύουν γόνιμα την ακαδημαϊκή με την ποιμαντική και κοινωνική θεολογία.

 

Η Επιστημονική υπεύθυνη του Συνεδρίου
Κυριακούλα Παπαδημητρίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Διευθύντρια του Κέντρου Αποστόλου Παύλου.