Εργαστήριο Βιβλικών Σπουδών

Θεματικός άξονας του ακαδ. έτους 2017-18
Μεταφραστικές και άλλες ερμηνευτικές αναγνώσεις της Αγίας Γραφής

1η συνάντηση: Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017 και ώρα 7:00 μμ.
στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Εἰσηγητής: Andrew Faulkner Πρόεδρος του Τμήματος Κλασικών Σπουδών και Διευθυντής του Ινστιτούτου Ελληνιστικών Σπουδών Πανεπιστήμιο Waterloo, Οντάριο Καναδά
Θέμα: «Η Μετάφρασις των Ψαλμών σε εξαμέτρους: Γνήσιο έργο του Απολλιναρίου Λαοδικείας;»
Η πρώτη συνάντηση του EXEGETICUM για το ακαδημαϊκό έτος 2017-18 πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017. Ο θεματικός άξονας του μεταπτυχιακού σεμιναρίου γι’ αυτό το έτος είναι “Μεταφραστικές και άλλες ερμηνευτικές αναγνώσεις της Αγίας Γραφής” και εισηγητής μας ήταν ο Andrew Faulkner, καθηγητής Κλασικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Waterloo, στο Οντάριο του Καναδά, Πρόεδρος του Τμήματος και Διευθυντής του Ινστιτούτου Ελληνιστικών Σπουδών του Πανεπιστημίου.
Το θέμα της εισήγησης ήταν “Η Μετάφρασις των Ψαλμών σε εξαμέτρους: Γνήσιο έργο του Απολλιναρίου Λαοδικείας;”. Η διάλεξη έγινε στα ελληνικά και ακολούθησε ενδιαφέρουσα και γόνιμη επιστημονική συζήτηση. Ήταν μία ευκαιρία που ανέδειξε πόσο πολύτιμη είναι η συνομιλία πολλών επιστημονικών κλάδων επί το αυτό: φιλολογία, ερμηνεία, πατρολογία, δογματική, λειτουργική, όλες εκπροσωπήθηκαν από τους συμμετέχοντες καθηγητές σε μία γόνιμη συζήτηση για την πατρότητα της ανώνυμης Μετάφρασης των Ψαλμών σε εξαμέτρους, με αποτέλεσμα ένα πραγματικό συμπόσιο.
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=913

2η συνάντηση: Πέμπτη 30 Νοεμβρίου 2017 και ώρα 7:00 μμ.
στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Εἰσηγητής: αρχιμ. Ειρηναίος Χατζηεφραιμίδης Καθηγητής με γνωστικό αντικείμενο «Ορθοδοξία και Πολιτισμός» στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας
Θέμα: «Από τον sensus στον consensus δύο δεινών ερμηνευτών της Αγίας Γραφής».
Στη συνάντηση του μεταπτυχιακού ερμηνευτικού σεμιναρίου Exegeticum τους μήνες Νοέμβριο-Δεκέμβριο (Πέμπτη 7-11-2017) ο καθηγητής του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Φλώρινας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, π. Ειρηναίος Χατζηεφραιμίδης, με γνωστικό αντικείμενο «Ορθοδοξία και Πολιτισμός», εισηγήθηκε το θέμα «Από τον sensus στον consensus δύο δεινών ερμηνευτών της Αγίας Γραφής». Αναφέρθηκε στην αλληλογραφία των δύο μεγάλων λατίνων πατέρων της Δύσης, του αγίου Ιερωνύμου και του αγίου Αυγουστίνου, σχετικά με δύο ερμηνευτικά ζητήματα της Βίβλου. Το ένα αφορούσε στην περικοπή από την προς Γαλάτας Επιστολή 2:11-14 και στο ερώτημα αν ήταν πραγματική η αντίθεση που περιγράφεται μεταξύ των αποστόλων Παύλου και Πέτρου ως προς την τήρηση του νόμου στην εν Χριστώ πίστη ή αν ήταν κατασκευασμένη για την ωφέλεια των πιστών. Το δεύτερο αφορούσε στο χωρίο από τον προφήτη Ιωνά 4:6 και στο ερώτημα αν ήταν ορθή η λατινική μετάφραση ‘κισσός’ (‘hedera’), για τη λέξη την οποία οι Εβδομήκοντα αποδίδουν ως ‘κολοκύνθη’. Στη συζήτηση που ακολούθησε αναδείχθηκαν τα βιβλικά, μεταφραστικά, πατρολογικά αλλά και ποιμαντικά ζητήματα που εμπλέκονται στο θέμα, καθώς και το ήθος των πατέρων ερμηνευτών, οι οποίοι επιδίδονται στη φιλολογική βάσανο των κειμένων και υπερασπίζονται διαφορετικές απόψεις κατά την προσωπική τους ερμηνευτική αίσθηση (sensus), αλλά καταλήγουν σε συνδιαλλαγή και συμφωνία (consensus) με σεβασμό και ταπείνωση.
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=996

3η συνάντηση: Πέμπτη 25 Ιανουαρίου 2018 και ώρα 7:00 μμ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Εἰσηγητής: Χρήστος Σιμελίδης επίκ. Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας της Ύστερης Αρχαιότητας και Μεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας Α.Π.Θ.
Θέμα: «Ο ποιητής Νόννος Πανοπολίτης ως ερμηνευτής του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου»
Στη συνάντηση του Ιανουαρίου του μεταπτυχιακού σεμιναρίου Exegeticum, που πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 25 Ιανουαριου 2018, ο επίκουρος Καθηγητής Ελληνικής Φιλολογίας της Ύστερης Αρχαιότητας και Μεσαιωνικής Ελληνικής Φιλολογίας στο Τμήμα Φιλολογίας Α.Π.Θ., κ. Χρήστος Σιμελίδης, εισηγήθηκε το θέμα: «Ο ποιητής Νόννος Πανοπολίτης ως ερμηνευτής του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου». Παρουσίασε την έρευνά του για τις ερμηνείες σε δύσκολα Ιωάννεια χωρία, οι οποίες υποδεικνύονται από τη μετάφραση του Νόνου, και τεκμηρίωσε τη θέση του ότι ο μεταφραστής εργάσθηκε με ερμηνευτική υπευθυνότητα, ανατρέχοντας σε εκκλησιαστικούς ερμηνευτές, όπως ο Ωριγένης και ο Γρηγόριος ο Θεολόγος. Με βάση τα κείμενα διόρθωσε την ισχύουσα μέχρι σήμερα άποψη ότι η ποιητική, σε δακτυλικό εξάμετρο, μετάφραση του κατά Ιωάννην από τον Νόνο ήταν μία δευτερεύουσα ενασχόληση, χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια και ενδιαφέρον εκ μέρους του συγγραφέα. Αντίθετα, ο εισηγητής ανέδειξε ότι ο Νόνος υπήρξε ενσυνείδητος και υπεύθυνος ερμηνευτής του κατά Ιωάννην, και πρόσφερε σημαντικές ερμηνείες. Ακολούθησε συζήτηση με ενδιαφέρουσες παρεμβάσεις από τους καθηγητές του Τομέα Αγίας Γραφής και Πατερικής Γραμματείας, αλλά και Φιλολογίας, που παρευρίσκονταν.
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=1102

4η συνάντηση: Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου 2018 και ώρα 7:00 μμ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Η συνάντηση έγινε μέσα στα πλαίσια του σεμιναρίου του Εργαστηρίου Βιβλικών Σπουδών “Σημειωτική και Βίβλος”.
Εἰσηγήτρια: Λία Γυιόκα, αναπλ. Καθηγήτρια Ιστορίας και Θεωρίας της Τέχνης στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ.
Θέμα: «Σημειωτικές ερμηνείες στην Ιστορία της Τέχνης»
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=1186

5η συνάντηση: Πέμπτη 15 Μαρτίου 2018 και ώρα 7:00 μμ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 1ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Η συνάντηση του Μαρτίου πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Colloquium Λειτουργικής του Εργαστηρίου Λειτουργικών Μελετών, το οποίο είχε αναλάβει την πρόσκληση του ομιλητή.
Εἰσηγητής: Δρ Αλέξης Χρυσοστάλης Ερευνητής στο Collège de France
Θέμα: «Ὃς ἐν μορφῇ θεοῦ ὑπάρχων … μορφὴν δούλου λαβών (Φιλιππ. β΄ 6-7). Ο ομολογητής Νικηφόρος Κωνσταντινουπόλεως και ο όρος «μορφὴ» στο Κατὰ Εὐσεβίου σύγγραμμά του»
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=1244

6η συνάντηση: Πέμπτη 26 Απριλίου 2018 και ώρα 7:00 μμ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Εἰσηγητής: Paul-Gerhard Klumbies Καθηγητής της Καινής Διαθήκης στο Ινστιτούτο Ευαγγελικής Θεολογίας Πανεπιστήμιο Kassel Γερμανίας
Θέμα: «The “Theology of the New Testament” as a Literary Genre»
Η συνάντηση του EXEGETICUM για τον μήνα Απρίλιο πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 26 Απριλίου 2018 με εισήγηση του καθηγητή Paul-Gerhard Klumbies, καθηγητή της Καινής Διαθήκης στο Ινστιτούτο Ευαγγελικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Kassel Γερμανίας. Το θέμα της εισήγησης ήταν «Η ‘Θεολογία της Καινής Διαθήκης’ ως λογοτεχνικό είδος» και κάλυψε ουσιαστικά όλη την ιστορία των απαρχών, της εξέλιξης και της προβληματικής του επιστημονικού κλάδου της καινοδιαθηκικής Θεολογίας.
Σημειώνουμε ένα χαρακτηριστικό σημείο από την εισήγηση του ομιλητή, το οποίο αφορά στη διάκριση μεταξύ Βιβλικής Θεολογίας και Δογματικής (ή Συστηματικής) Θεολογίας, όπως την διατύπωσε ο θεμελιωτής της Βιβλικής Θεολογίας J. Ph. Gabler (1787): «Η Βιβλική Θεολογία έχει ιστορικό χαρακτήρα, μεταφέρει αυτό που είπαν οι άγιοι συγγραφείς για τα θεία πράγματα. Η Δογματική Θεολογία, σε αντίθεση προς τη Βιβλική Θεολογία, έχει διδακτικό χαρακτήρα, διδάσκει όσα οι θεολόγοι φιλοσόφησαν για τα θεία πράγματα ανάλογα ο καθένας με την ικανότητά του ή τις συνθήκες του καιρού του, με την εποχή, τον τόπο, τη θρησκευτική ομάδα, τη σχολή ή άλλα σχετικά θέματα». Ως εκ τούτου, η Βιβλική Θεολογία επιστημολογικά θεωρείται μία ιστορική επιστήμη, ενώ η Δογματική Θεολογία θεωρείται ως ένα είδος χριστιανικής φιλοσοφίας.
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=1351

7η συνάντηση: Πέμπτη 10 Μαΐου 2018 και ώρα 7:00 μμ. στην Αίθουσα Συνεδριάσεων του 4ου ορόφου της Θεολογικής Σχολής
Εἰσηγητής: Michele Cutino, καθηγητής της Αρχαίας Χριστιανικής Γραμματείας στη Σχολή της Καθολικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου
Θέμα: «Eusèbe et le canon du Nouveau Testament» («Ο Ευσέβιος και ο κανόνας της Καινής Διαθήκης»)
Στη συνάντηση του Exegeticum για τον μήνα Μάϊο εισηγητής ήταν ο καθηγητής της Αρχαίας Χριστιανικής Γραμματείας στη Σχολή της Καθολικής Θεολογίας του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, Michele Cutino, με θέμα «Eusèbe et le canon du Nouveau Testament» («Ο Ευσέβιος και ο κανόνας της Καινής Διαθήκης»). Ο καθηγητής Cutino εξέτασε τη μαρτυρία του Ευσεβίου Καισαρείας στο έργο του Εκκλησιαστική Ιστορία, κεφ. ΙΙΙ, παρ. 25, από άποψη κριτικής κειμένου, ιστορίας της έρευνας, ορολογίας και ερμηνευτικού σχολιασμού, και έδειξε ότι οι προτάσεις του Ευσεβίου δεν είναι τόσο σαφείς όσο φαίνονται εκ πρώτης όψεως. Με βάση ότι τα κριτήρια κανονικότητας, τα οποία πρέπει να υπάρχουν σωρευτικά όλα μαζί για ένα έργο, είναι η αρχαιότητα των κειμένων, η αυθεντικότητα του συγγραφέως τους και η δημόσια ἐπ’ ἐκκλησίαις ανάγνωσή τους, πρότεινε μία δική του ερμηνευτική προσέγγιση.
Κατά τον καθηγητή Cutino, ο Ευσέβιος διακρίνει δύο καταλόγους βιβλίων, τα ομολογούμενα και τα αντιλεγόμενα, δηλαδή αυτά που έγιναν αποδεκτά και αυτά που δεν έγιναν ευρέως αποδεκτά. Στα ομολογούμενα περιλαμβάνονται τα 21 ή 22 βιβλία του κανόνα (συζητείται η θέση της Αποκάλυψης και λείπουν οι 5 καθολικές επιστολές Ιακώβου, Ιούδα, Β΄ Πέτρου, Α΄ και Β΄ Ιωάννου). Στα αντιλεγόμενα περιλαμβάνονται δύο κατηγορίες, που διακρίνονται στο θέμα της αυθεντικότητας: Πρώτον, οι παραπάνω 5 καθολικές επιστολές, οι οποίες, ακόμη κι αν δεν είναι βέβαιος ο συγγραφέας τους, θεωρούνται κατά την εκκλησιαστική παράδοση αληθείς, γνήσιες και αποδεκτές (γεγονός που τις φέρει εγγύς των ομολογουμένων). Και δεύτερον, τα κείμενα τα οποία διαβάζονται μεν σε πολλές εκκλησιαστικές κοινότητες, αλλά και ο συγγραφέας τους είναι άγνωστος και το θέμα τους δεν εμπίπτει στα θέματα της Διαθήκης. Αυτά χαρακτηρίζονται από τον Ευσέβιο νόθα, και είναι οι Πράξεις Παύλου, ο Ποιμήν, η Αποκάλυψη Πέτρου, η Επιστολή Βαρνάβα και οι Διδαχές των Αποστόλων. Σ’ αυτή την κατηγορία κατατάσσεται εναλλακτικά −όταν δεν συμπεριλαμβάνεται στα ομολογούμενα και δεν θεωρείται αυθεντικό έργο του ευαγγελιστού Ιωάννη− και η Αποκάλυψη του Ιωάννου, ορισμένοι δε κατατάσσουν εδώ και το καθ’ Ἑβραίους Ευαγγέλιο. Κατά ταύτα, η Καινή Διαθήκη του Ευσεβίου περιλαμβάνει έναν κατάλογο με αυστηρή έννοια 21 ή 22 βιβλίων, ο οποίος με βάση την γενικότερη εκκλησιαστική αποδοχή τους μπορεί να οδηγήσει στην τελική Καινή Διαθήκη των 27 βιβλίων.
Ως προς τα αιρετικά βιβλία, ο Ευσέβιος δεν τα κατατάσσει σε κάποια κατηγορία, αρνείται να τα ονομάσει καν νόθα, αλλά τα χαρακτηρίζει άτοπα και δυσσεβή, και δίνει τα εξής χαρακτηριστικά: α) προσφέρονται ψευδώς με ονόματα αποστόλων, όπως Ευαγγέλιο του Πέτρου, του Θωμά, του Ματθία κ.ά., Πράξεις του Ανδρέα, του Ιωάννου κ.ά., β) δεν μνημονεύονται σε κανένα εκκλησιαστικό σύγγραμμα, γ) η φρασεολογία τους απέχει πολύ από τον αποστολικό τρόπο διατύπωσης, δ) η σκέψη και η πρόθεση των λεγομένων τους δεν ταιριάζει καθόλου με τη γνήσια ορθή πίστη.
Βλ. http://blog.past.auth.gr/?p=1382